CHP Ticaret Bakanlığından Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı Prof. Dr. Volkan Demir, “Türkiye’nin hizmet ihracatı sektörü, son yıllarda büyük bir gerileme yaşıyor. Turizm ve taşımacılık dışında hizmet ihracatındaki potansiyel hala değerlendirilmiş değil” dedi.
CHP Genel Başkan Yardımcısı Volkan Demir, sosyal medya hesabından paylaştığı video mesajda; Türkiye’nin 2023 yılı itibarıyla hizmet ihracatındaki durumu, müteahhitlik hizmetleri, fikri mülkiyet hakları ve diğer sektörlerdeki açıkları ele aldığı, Türkiye’nin hizmet sektöründe karşılaştığı zorlukları ve çözüm önerilerini detaylı bir şekilde irdelediği konuşmasında, genç nüfusun gücü ve yaratıcı potansiyelimizin nasıl değerlendirilebileceği konusunda da çözüm yolları sundu.
Demir, Türkiye’nin hizmet ihracatında büyüme elde etmesi için neler yapılması gerektiğini de açıkladığı konuşmasında şunları söyledi:
“Bugün, sizlerle Türkiye hizmet sektörleri ihracatı ve bunun büyüklüğü hakkında konuşmak istiyorum.
Maalesef hizmet sektörü ihracatında turizm ve dış ticarete bağlı taşımacılık dışında çok iyi bir noktada değiliz. Tabii bunu konuşurken sonucunda da çözüm önerilerimizi sıralamak isterim.
Hizmet ihracatı deyince aklımıza 2 tane büyük sektör geliyor bir tanesi turizm diğeri ise dış ticarete bağlı olan taşımacılık sektörü. Bu 2 sektörde Türkiye iyi noktada. Rakamlarla bunu açıklamaya çalışalım.
2023 yılında Türkiye 99.9 milyar dolar hizmet ihracatı rakamı ve 47.9 milyar dolar da hizmet ithalatı rakamına ulaşıyor. Yani 52 milyar dolar net hizmet ihracatı fazlamız var. Bu iyi bir şey ama bu sadece turizm ve dış ticarete bağlı taşımacılık sektörleri için geçerli bir şey.
Hizmet ihracatı deyince bunun içinde bir çok kalem var bu kalemleri de birlikte incelemeye çalışacağız. Turizm ve taşımacılığı çıkardığınızda hizmet ihracatı sadece 16 milyar dolar. 2023 yılında turizm gelirleri net 41 milyar dolar taşımacılık gelirleri ise net 16.9 milyar dolar. Yani turizm ve taşımacılık hariç 5.9 milyar dolar 2023 yılında hizmet ticareti açığımız var. Bu açık sadece 2023 yılına özel değil bu açık daha önceki senelerde de vardı ve var olmaya da devam edecek. Çünkü hizmet ticaretini çeşitlendiremiyoruz başka alanlara kaydıramıyoruz.
Dünya hizmet dış ticaretinin 2023 yılında ulaştığı büyüklük 7.6 trilyon dolar. Türkiye’nin ise bundan aldığı pay çok küçük %1.3 sadece %1.3.
Ancak turizmi bundan çıkardığınızda ‰79 turizm ve taşımacılığı bundan çıkardığınızda ‰26’ya kadar inebiliyor. Yani turizm ve taşımacılık bunun içerisinde lokomotif.
Türkiye aslında hizmet ticareti üretecek kapasitede. Genç nüfusuyla, girişimci ve yaratıcı nüfusuyla, eşsiz kültürel varlıklarıyla doğasıyla, restoran işletmeciliğiyle mimari tasarımıyla, müşavirlik hizmetleriyle dünyada sayılı ülkeler arasında. Ancak maalesef bunu biz dünyaya hizmet ihracatı olarak aktaramıyoruz. Potansiyelimiz çok büyük bu potansiyeli aktaramamanın sebebi de, uluslararası piyasaları anlayamıyor Türkiye’de hizmet ihracatı yönetenler. Yanlış ve eksik teşvik politikaları var. Liyakatli personel yok veya çok az. Bunun gibi bir çok nedenden dolayı hizmet ihracatının turizm ve taşımacılık dışındaki sektörlerde ekonomiye katkısı neredeyse yok denecek kadar az.
Müteahhitlik hizmetlerimizle övünüyoruz daha doğrusu övünüyorduk. Birkaç rakamla müteahhitlik hizmetlerinde neredeyiz birlikte anlamaya çalışalım. Yurt dışı müteahhitlik hizmetlerinin 2006 yılında ödemeler dengesine net katkısı 879 milyon Amerikan doları. 2023 yılında ise net katkısı 287 milyon Amerikan doları. Yani 2006 ve 2023 yılı arasındaki geçen sürede yurt dışı müteahhitlik hizmetleri hatırı sayılır düzeyde ve dolar bazında azalmış.”
Buna bağlı olarak da yurt dışında çalışan Türk işçi sayısı önemli ölçüde azaldı. Örneğin 2023 yılında müteahhitlik firmalarımız dünya çapında 27 milyar dolarlık iş yaptı. İş üstlendi. Bu rakam büyük müdür küçük müdür şöyle tartışmakta fayda var. Fransa’daki sadece hatırı sayılır bir müteahhitlik firmasının 2023 yılında tek başına üstlendiği iş 44 milyar dolar. Yani biz bütün müteahhitlerimizle 27 milyar dolarlık hacim yaratırken Fransa’daki bir firma 44 milyar dolarlık hacim yaratabiliyor.
Sadece müteahhitlik hizmetlerinde değil birkaç yıldır dizilerimizle övünüyoruz ve dizileri ihraç ettiğimizi öne sürüyoruz. Bu alandaki dünya ticaretindeki payımız ‰1 kadar. Yani büyük bir hacim yakalayamıyoruz.
Bir başka konu da fikri mülkiyet haklarının ve bu haklara bağlı olarak ihracatın durumu. 2023 yılında biz dünyaya 471 milyon dolar fikri mülkiyet hakkından elde ettiğimiz hizmetleri ihraç etmişiz. 471 milyon dolar. Peki dünyanın ürettiği fikri mülkiyet haklarından ülkeye ne kadarlık ithalat yapmışız biliyor musunuz? Tam 3.6 milyar dolar. Yani sırf fikri mülkiyet haklarından dolayı 3.1 milyar dolar net açığımız var.
Hepimizin çocuklarının, gençlerin hatta yetişkinlerin de bildiği çok ünlü bir çizgi film karakteri var: Super Mario. Türkiye’deki fikri mülkiyet haklarını ve bu haklara dayalı hizmet ihracatını Super Mario çizgi filmiyle karşılaştırdığımızda Super Mario çizgi filminin bizim ülkenin toplam fikri mülkiyet haklarından elde ettiği gelirden tam 3 kat fazla gelir elde ettiğini görüyoruz. Yani 1 çizgi film hasılatı ürettiğimiz tüm fikri mülkiyet haklarının 3 katı.
Rakamları yorumladıktan sonra çözümümüz ne? Çözümümüz net! Dünya ile rekabet edebilir düzeyde gençler yetiştirmeliyiz. Ülkedeki potansiyeli bir an önce ortaya çıkaracak politikalar geliştirmeliyiz. Okul öncesinden başlayarak üniversite eğitimine ve hatta daha sonrasına kadar çocukların, gençlerin fikirlerini yaratıcılıklarını üretime sevk etmeliyiz. Onları geliştirmeliyiz. Onları açığa çıkaracak eğitim modelini mutlaka ve mutlaka biz ortaya koymalıyız. ”Bunun için kaynağı nerden bulacağız?” diye soracaklardır. Kaynak açık. İsrafı bitireceğiz. İsrafı bitireceğiz ve bu israfı bitirdiğimiz bu israfı bitirdiğimizde sağladığımız kaynaklarla çocukların ve gençlerin önünü açacağız. Başka çözüm yolumuz yok.
